Ondersteunende Communicatie Hulpmiddelen

Bij ondersteunde communicatie denken we vaak aan gebaren, pictogrammen of spraakcomputers. Maar wat als iemand door motorische en visuele beperkingen deze niet kan bedienen of zien? Communicatie is meer dan alleen JA en NEE zeggen. Het gaat om verhalen delen, nieuwsgierig zijn en écht deelnemen aan gesprekken. Dit draagt bij aan de kwaliteit van leven.

Als OC-specialist werk ik met kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijke beperking. Vaak kunnen ze niet of nauwelijks verstaanbaar spreken en is er sprake van motorische en zintuiglijke beperkingen. Voor hen zijn de apps Pictello en WidgitGo  een uitkomst.

Moniek’s verhaal: van horen naar écht begrijpen

Moniek (27) heeft een verstandelijke beperking, is blind en zeer motorisch beperkt. Ze gebruikt gezichtsuitdrukkingen, klanken en bewegingen om keuzes te maken. Daar is ze heel goed in.

Maar vertellen over haar vakantie of meepraten over het nieuws? Dat kon ze niet. Tijdens corona merkte haar omgeving dat ze gespannen raakte door alle informatie die langs haar heen ging, zonder uitleg. Pictello en WidgitGo brachten hier verandering in.  

Pictello: verhalen tot leven brengen
Met Pictello kan Moniek haar ervaringen delen. Haar begeleiders maken verhalen met foto’s, video’s en ingesproken tekst. Bijvoorbeeld:

• Een vakantieverhaal met beelden, geluiden en een begeleider die de tekst inspreekt.
• Een filmpje van een museumbezoek, zodat Moniek samen met anderen kan terugkijken en erover kan praten.
• Een geluidsopname van de koffiemachine uit haar favoriete café, wat herinneringen oproept.

Door deze visuele en auditieve ondersteuning kan Moniek niet alleen haar belevenissen delen, maar ook ervaringen beter verwerken.

WidgitGo: gespreksstarter voor meer interactie
Naast het vertellen van verhalen helpt WidgitGo Moniek om over meer onderwerpen te praten. Samen met haar ouders en begeleiders is een persoonlijke gespreksgids gemaakt. Hierin staan thema’s, vragen en gesprekstips over bijvoorbeeld:

• Interesses, familie en vriendschappen
• Dagelijkse dingen zoals boodschappen of tv-programma’s
• Lastigere onderwerpen zoals ziek zijn of pijn aangeven

Dankzij deze apps is Moniek minder afhankelijk van wat toevallig ter sprake komt. Haar wereld is groter geworden, en haar contact met anderen veel betekenisvoller.

Meer weten of wil je ontdekken wat deze apps kunnen betekenen voor iemand in jouw omgeving? Neem gerust contact op!

Ans Cornel

Waar begin je met het kiezen van een spraakhulpmiddel? Er zijn veel soorten hardware, software en ook nog vocabulaires. Om ouders en professionals te ondersteunen in deze zoektocht hebben we ons overzicht weer geüpdatet met de laatste ontwikkelingen. Dank aan alle leveranciers die dit overzicht mogelijk hebben gemaakt!

Het volledige overzicht is hier te vinden: https://ocspecialisten.nl/vocabulaires/

Eerst even kort over mijn werk;

Ik vertaal psychologisch, logopedische en orthopedagogische adviezen naar de praktijk van alle dag. Dat wil zeggen dat ik gezinnen, leerkrachten, begeleiders of anderszins betrokkenen ook uitleg geef over de beperking van hun kind of leerling.  Ik leg uit hoe hun kind of leerling de wereld waarneemt, informatie verwerkt, communiceert met zijn of haar omgeving  en wat hij of zij van de omgeving nodig heeft aan ondersteuning.

Voor veel van mijn cliënten komt in dat verhaal ook naar voren dat visuele taal zeer ondersteunend is aan de gesproken woorden (die in de lucht vervliegen nadat ze zijn uitgesproken). Gesproken taal belast een deel van hun werkgeheugen, dat vaak kleiner is dan ons werkgeheugen. Het werkgeheugen is de plek  waar iemand o.a. de gesproken taal tijdelijk moet opslaan om met de informatie uit deze taal aan de slag te gaan. Dat werkgeheugen, vergelijk het met een werkgeheugen van een computer, kan ontlast worden met een visuele taal die zichtbaar blijft  Vergelijk de visuele taal met een externe opslag (USB-stick) waarmee je je computeropslag vergroot.

En als ik uitleg dat visuele taal van belang is om het werkgeheugen te ontlasten dan moet ik dat natuurlijk ondersteunend tekenen, visueel maken. Want dan ervaren mensen dat het voor ons zo werkt, en dus ook voor hun kind/leerling.

Na de uitleg hoe het brein van het kind werkt, ga ik in mijn behandeling over naar welke ondersteuning een kind nodig heeft. Deze praktische adviezen zijn dus gebaseerd op de eerder gegeven uitleg over hoe het brein van het kind werkt. Tijdens het uitleggen van de praktische adviezen wil ik dat ouders begrijpen waarom het kind deze vorm van ondersteuning nodig heeft. In het gesprek over een praktisch advies kan ik met een simpele verwijzing naar de tekeningen van eerdere gesprekken en uitleg de ouder er aan herinneren waarom we deze ondersteuning gingen inzetten. Het zijn eigenlijk een soort notulen in één oogopslag.  

Als een ouder de uitleg over het brein van zijn of haar kind kan volgen en begrijpen is dat nog iets anders dan het verhaal over hun kind ook kunnen overdragen aan anderen mensen. Hoe leg je als ouder uit aan familie, vrienden en leerkrachten hoe de ontwikkeling van jouw kind anders is, en waarom jullie daarom aanpassingen doen of ondersteuning vragen. Met behulp van de tekeningen kunnen ouders hun verhaal zelf vaak beter richting geven, het biedt ze hulp bij het zelf beter verwoorden (of eigenlijk moet “verwoorden” dus hier “verduidelijken” zijn) van wat hun kind en zij zelf nodig hebben.

Veel van de gezinnen die ik begeleid hebben kinderen die ook na mijn vertrek nog veel ondersteuning nodig zullen hebben. Ze zullen in de toekomst op nieuwe plekken/groepen komen waar men uitleg moet krijgen over hoe hun brein werkt. Als het nabije en blijvende netwerk (familie, vrienden) in staat is, deze uitleg en ondersteuningsbehoeften te verwoorden….euh ik bedoel verduidelijken, eventueel met mijn ondersteunende tekeningen dan ben ik trots en laat ik vol vertrouwen een gezin achter.

Wat OC kan doen.

Samen zoeken naar mogelijkheden!

Sommige kinderen raken je meteen, zo ook Zara van 5 jaar. Ze is volledig afhankelijk van anderen en kan alleen haar gezicht bewegen. En dat gezicht spreekt boekdelen, maar Zara kan zelf niet praten. De vraag is om te zoeken naar een manier om haar toch de mogelijkheid te geven om te communiceren en haar kleine wereldje iets groter te maken. De medische zorg is de eerste vereiste, maar leren communiceren zal Zara’s kwaliteit van leven kunnen verbeteren. Een zoektocht naar wat wel kan in een lijf waar zo veel niet kan begint.

Samen met de mensen on haar heen kijken we naar verschillende hulpmiddelen. De leverancier van OC (ondersteunde communicatie) hulpmiddelen komt met verschillende hulpmiddelen langs. We proberen of Zara met haar hoofd een knop kan indrukken, met haar ogen een computer kan bedienen, of met haar mond een hendel kan bewegen om te scannen? We weten ook nog niet wat Zara begrijpt, omdat ze nu nog geen mogelijkheid heeft om zich te uiten. Daarom proberen we verschillende computers uit met symbool programma’s erop. Gelukkig is er steeds meer mogelijk en kan er een systeem gevonden worden wat bij Zara past.

In de proefperiode die volgt op de passing kunnen we uitproberen of de keuze goed is. Zara blijkt veel meer te begrijpen dan verwacht en plezier te hebben in het werken met een oogbestuurde computer. Dit kost haar het minste energie en houdt ze het langste vol. We proberen actie/ reactiespelletje uit en beginnen met een paar pictogrammen op een pagina om te kijken wat ze onthoudt en zelf gaat inzetten na het modelleren (voordoen). Ze blijkt ook humor te hebben, want ze geeft expres gekke antwoorden en straalt dan met haar hele gezicht.

Na de proefperiode doen we voor Zara een aanvraag voor een oogbestuurde computer met een symbool vocabulaire wat met haar mee kan groeien, je moet er immers 5 jaar mee doen en dan is zij 10 jaar en in een andere ontwikkelingsfase. De leverancier van de computer ziet het belang van de computer en helpt met de aanvraag, hierdoor wordt het gelukkig goedgekeurd.

Na de levering van de computer begint het voor Zara pas echt. Zij gaat een nieuwe taal leren. De omgeving moet ook leren de computer te gebruiken in alledaagse situaties en vooral voordoen aan Zara hoe ze de computer kan gebruiken. De vocabulaire moet worden aangepast. We voegen foto’s van het gezin en de verpleging toe, woorden die veel gebruikt worden komen op de snelle boodschappen pagina en we passen de achtergrond kleur aan om goed contrast te geven. Alles zo veel mogelijk met Zara, zodat ze eigen regie heeft en weet wat er verandert. We proberen niet te veel te veranderen, zodat Zara nog weet waar alles staat en niet steeds weer moet zoeken.

Dit is een periode die veel doorzettingsvermogen van iedereen vraagt. De omgeving ziet gelukkig dat Zara haar wereld vergroot, ze kan filmpjes en boeken kijken, er over kletsen, grappen maken, spelletjes spelen en haar mening geven. Maar vooral is Zara blijer en huilt minder, omdat ze gehoord wordt en zich minder verveelt. Ze kan mensen roepen en kiezen wat ze zelf wil doen. Zara heeft ons verbaasd in haar motivatie om als het moeilijk was toch te zoeken naar de juiste pictogrammen en synoniemen te kiezen voor een woord als ze het niet vinden kon.

Een vooruitgang voor Zara en de mensen om haar heen die niet zonder vallen en opstaan is gegaan, maar gezorgd heeft dat haar niet alles meer overkomt. Ze kan nu zelf communiceren met haar omgeving.

(De naam Zara in deze tekst is omwille van privacy verzonnen.)

Op 2 oktober 2024 organiseren wij weer een online workshop over de Communicatie Matrix. In deze workshop leer je hoe de Communicatie Matrix ingevuld kan worden en hoe deze te interpreteren is. Aan de hand van casuïstiek gaan we praktisch aan de slag: met behulp van ingevulde matrixen selecteren we communicatiefuncties die geoefend kunnen worden.

Tijd: 19:00-21:00
Prijs: 72,50 euro inclusief btw.

Inschrijven via info@sandrakoster.nl.

 Moeder was blij met het voorstel om de focus niet op de spraakcomputer te leggen maar op het samen plezier beleven tijdens spel. Het is voor moeder een uitdaging om Jamain uit te lokken samen met haar te spelen.

Tijdens de FloorPlay sessies coach ik moeder hoe zij de regie meer bij Jamain kan laten. Jamain vindt het moeilijk om zelf iets te verzinnen om mee te spelen.

Doordat moeder Jamain laat kiezen uit meerdere opties krijgt Jamain het gevoel dat hij de regie heeft in het spel en dan zelf mag bepalen welke richting het spel op gaat. 

Ik laat moeder in de situatie zien hoe zij kan aansluiten bij de belevingswereld van Jamain. Wanneer het spel steeds hetzelfde blijft kan zij kleine suggesties doen zonder de regie over te nemen, om te zien in hoeverre Jamain hierop ingaat.

Wanneer ik met kinderen werk die niet spreken en waarbij de omgeving van mening is dat het inzetten van een spraakcomputer zal helpen in de ontwikkeling van de communicatie, kijk ik als OC-specialist altijd eerst naar de voorwaarden voor communicatie. Ik heb ervaren tijdens mijn opleiding tot FloorPlay specialist dat FloorPlay een heel geschikt middel is om aan de voorwaarden voor communicatie te werken voordat je daadwerkelijk met een spraakcomputer aan de gang gaat. Hiervoor is het belangrijk dat er gewerkt wordt aan de eerste drie mijlpalen. Dit bereik je door gebruik te maken van de FloorPlay technieken zoals kort besproken in bovenstaande blog. Voor verdere informatie over Floorplay kijk op www.willemiensbeeldspraak.nl

* FloorPlay is gebaseerd op Floortime (prof. S. Greenspan) en het PLAY Project (dr. R. Solomon), twee Amerikaanse methodes die uitgaan van specifieke fases die een kind doorloopt in zijn ontwikkeling en die ouders trainen om hun kind intensief te begeleiden tijdens het spelen.

** Een communicatiecirkel is een start van elke interactie. De ouder  start een initiatief en opent de cirkel, wanneer het kind reageert in het initiatief sluit hij de cirkel weer. De cirkel is rond, Wanneer het kind hierop reageert met een nieuw initiatief start hij weer een nieuwe cirkel.