Afgelopen mei ben ik verhuisd. Naar een nieuwe plek, een nieuwe omgeving. En zoals bij elke verhuizing: je moet door al je spullen heen, keuzes maken — wat neem je mee, wat gooi je weg, wat moet je vervangen of opnieuw kopen? In je nieuwe huis krijg je een andere indeling: alles moet opnieuw een plek krijgen.
En dan begint het pas echt.
Waar staat je bed? Waar ga je slapen? En zelfs dan: als je ’s nachts wakker wordt weet je even niet meer waar je bent. In het begin moet je dat soort dingen weer helemaal opnieuw in je systeem krijgen. Alles wat eerst automatisch ging, moet je opnieuw bedenken. En dan heb je nog niet eens kennisgemaakt met de nieuwe buurt. Waar haal je je boodschappen? Hoe werkt het openbaar vervoer? Welke weg moet je lopen?
Kortom: je vaste patronen worden overhoopgehaald. Alles is nieuw. En dat vraagt veel aanpassing, zelfs als je zelf gekozen hebt voor die verhuizing.
Wat als je die aanpassing niet zomaar kunt maken?
Voor mensen met een verstandelijke beperking – en vooral ook mensen met autisme – is zo’n verandering nóg complexer. Nieuwe routines aanleren of bestaande loslaten is voor hen geen kleine opgave. Ze hebben vaak juist behoefte aan structuur en voorspelbaarheid. Dingen die altijd hetzelfde zijn.
Een verhuizing betekent voor hen niet alleen een nieuw huis, maar ook verlies van overzicht, controle, veiligheid. En dan komt daar ook nog eens bij dat het vaak moeilijk is om onder woorden te brengen wat ze voelen of nodig hebben.
Hoe ondersteunde communicatie houvast kan geven
Gelukkig is er een manier om die overgang minder verwarrend en overweldigend te maken: ondersteunde communicatie (OC). Daarmee geef je mensen hulpmiddelen om te begrijpen wat er gebeurt én om zich te uiten.
Bijvoorbeeld door:
📷 Foto’s van het nieuwe huis, de kamer, de straat, de supermarkt, en de nieuwe mensen die ze gaan ontmoeten. Zo ontstaat er vooraf al een beeld van wat gaat komen.
📘 Sociale verhalen, waarin je stap voor stap met beeld en taal uitlegt wat er gaat gebeuren. Dit kun je bijvoorbeeld maken met Pictello, een app waarmee je visuele verhalen samenstelt met foto’s, tekst en spraak.
🖼️ Pictogrammen, in een spraakcomputer of op papier, waarmee je visueel uitlegt: je woont nu hier → je gaat verhuizen → dit is je nieuwe huis → zo ziet je kamer eruit → dit zijn de mensen daar → hier doe je boodschappen.
🔁 Herhaling en voorbereiding: dit is geen eenmalig gesprek. Je komt er telkens op terug, herhaalt het, checkt of er vragen zijn, laat dingen zien, oefent samen. Je kunt het gesprek ondersteunen met tekeningen of visuele stappenplannen, zodat het steeds herkenbaar blijft.
Ook een aftelkalender kan helpen: elke dag samen een hokje afstrepen tot de verhuizing geeft structuur en overzicht.
Voor mensen die niet vanzelf kunnen zeggen wat ze voelen, is het extra belangrijk dat wij hun manier van communiceren serieus nemen. Dat we hen helpen grip te krijgen op wat er gebeurt. Niet alleen om ze te informeren, of om ze gerust te stellen — maar ook om hen een eigen stem te geven. In de vorm van bijvoorbeeld een spraakcomputer, pictogrammen of een sociaal verhaal waar ze op kunnen terugvallen. Zodat ze niet alleen begrijpen wat er gebeurt, maar ook zelf kunnen reageren, vragen stellen of hun gevoel laten zien.
Een verhuizing is meer dan alleen een nieuw adres!
Ondersteunde communicatie is geen luxe — het is een noodzaak. Mensen die niet vanzelf kunnen zeggen wat ze voelen of begrijpen, hebben juist bij grote veranderingen zoals een verhuizing houvast nodig. Niet pas achteraf, maar vanaf het allereerste moment. Zodat zij niet alleen begrijpen wat er gebeurt, maar ook een stukje eigen regie ervaren over wat er met hen gebeurt.
Met foto’s, pictogrammen, sociale verhalen en spraakcomputers geef je iemand de mogelijkheid om grip te krijgen op zijn nieuwe wereld — en om zich daarin uit te spreken.
Zonder communicatie geen begrip. En zonder begrip geen rust.
Daarom is ondersteunde communicatie niet optioneel. Het is de sleutel tot veiligheid, voorspelbaarheid en vertrouwen.
Voor iedereen die niet zelf kan zeggen wat er in hem omgaat.
Want een verhuizing verandert niet alleen je adres.
Het verandert je hele leven.
