Nieuws

Sinds 2018 begeleid ik (Willemien Bierman) Douwe bij het inzetten van Ondersteunde Communicatie. In deze blog laat ik zien wat dat zoal inhoudt.

Ik begeleid Douwe in het praktisch gebruik maken van zijn spraakcomputer in alledaagse situaties. Door de spraakcomputer op verschillende manieren in te zetten leer ik Douwe wat hij er allemaal mee kan doen. Net zoals een volwassene een kind voordoet hoe gewone gesproken taal werkt, modelleer ik het praten met de spraakcomputer voor hem.  Douwe leert door na te doen wat ik doe.  Hij heeft veel voorbeeld nodig voordat hij zelf de spraakcomputer zal gaan inzetten. Douwe weet goed wat de concrete symbolen betekenen en kan ze ook vinden. Om spontaan zelf iets te gaan zeggen heeft hij extra hulp nodig, bijvoorbeeld door de vraag te stellen: “Douwe wil?” terwijl je hem met een vragende blik de pagina voor houdt waar hij uit kan kiezen.  

Douwe komt regelmatig een middag bij mij thuis, nadat ik hem heb opgehaald van school. Ik zeg nooit tegen Douwe dat we gaan oefenen. Dat doe je ook niet als je tegen kleine kinderen praat die de taal nog moeten leren. Door in het moment over de situatie tegen je kind te praten, zal het betekenis gaan geven aan de woorden en later de woorden ook zelf gaan gebruiken. Dit is hier niet anders.  
Wanneer wij samen activiteiten ondernemen zet ik daarbij zijn spraakcomputer, een speechpack met Proloquo2go altijd in. Omdat ik hem niet elke dag zie, is dit makkelijker voor mij dan voor zijn ouders, dat besef ik heel goed. Daarom is het fijn dat Douwe deze tijd met mij samen door kan brengen.  Zo leert hij het in de praktijk. 

Tijdens onze middag samen ondernemen wij verschillende activiteiten.   

Ik probeer Douwe in elke situatie uit te lokken om met behulp van zijn spraakcomputer aan te geven wat hij wil, bijvoorbeeld voor de lunch. Ik zorg dat hij de eetpagina voor zich heeft en vraag hem wat hij wil. Als Douwe een gebakken ei kiest gaan we het samen bakken. 

Ik zorg ervoor dat hij de spraakcomputer niet alleen inzet om te kiezen, want communicatie is zoveel meer dan dat. Tijdens het bakken staat de spraakcomputer op het aanrecht en modelleer ik hoe je een ei bakt. In zijn verhalen-app heb ik een script gemaakt met foto’s. Door samen naar de foto’s te kijken kan Douwe onder begeleiding zijn eigen ei bakken. 

Douwe mag kiezen wat we na de lunch gaan doen: een spelletje, samen interactief een boek lezen, dansen op muziek, wandelen. 

Douwe geniet van buiten rennen met de hond en ballen gooien. Wanneer we thuis komen, praten we over wat we met de hond hebben gedaan. 

Douwe vindt samen een boek interactief voorlezen erg leuk en geeft aan welke boek hij wil lezen. Het boek “Coco kan het”, is op dit moment zijn favoriet. Ik ondertitel de woorden op de spraakcomputer en Douwe doet mij na. Hij knijpt in de vogel die kan tjilpen en drukt op de knop waarbij “joehoe” of “boem!!!!!” wordt uitgesproken, net zoals in het boek. Zo doet hij actief mee, wat er voor zorgt dat hij heel aandachtig luistert. 

Aan het eind van de middag gaan we aan de slag met het avondeten. Omdat Douwe niet elke week komt, maken we er een klein feestje van en dat betekent bijna altijd: Pannenkoeken! Douwe vindt het heel leuk om samen pannenkoeken te bakken, en nog veel leuker om ze daarna te eten!!

Eerst samen een beslag maken. Hier zet ik de spraakcomputer weer bij in. Ik geef Douwe instructies en benoem de dingen die hij moet doen.

We leren zo veel nieuwe woorden meteen in de praktijk: mixer, spatel, koekenpan, kom, bakken, omdraaien. 

Douwe kiest zelf wat voor pannenkoek hij gaat bakken. 

Met spek? met appel? met kaas? of gewoon een pannenkoek naturel? En dan ligt hij op je bord, wat wil je erop? Suiker of stroop? 

Douwe geeft goed aan wat hij ervan vindt: “lekker!” 

Zo hebben wij een gezellige actieve middag en leert hij meteen heel veel. Hoe leuk is dat! 

Op 7 februari bezochten OC Specialisten Sandra Koster en Willemien Bierman de Com@ModemDag in Mechelen. Naast de Support beurs en Veine dagen is deze jaarlijks terugkerende studiedag heel fijn om onze kennis up-to-date te houden. Op deze dag kregen wij in drie uur ‘alle oplossingen die je zeker moet kennen’ voor onze doelgroep aangeboden. Wat deze demonstratie altijd bijzonder maakt, is dat men ook de gewone mainstream (en dus vaak goedkope) oplossingen laat zien. Juf Jolijn zorgde hierbij voor een vrolijke en leerzame onderbreking. Daarnaast volgden we interessante workshops en bezochten we de ervaringsbeurs.

Door de workshop van Joke van der Pol, mama van Vic, kregen wij een inkijkje hoe zij als moeder modelleert op de spraakcomputer en welke uitdagingen er thuis en op school zijn. Ties Klok, kinderfysiotherapeut bij Klimmendaal, liet ons ervaren hoe je aangepast kunt gamen en via onder andere Copilot meer sociale interactie en gelijkwaardigheid kunt vinden. Ons enthousiasme en opgedane kennis zullen we zeker delen met onze andere OC Specialisten en we zien de mogelijkheden en kansen om ook op dit vlak begeleiding te bieden aan onze cliënten.
Complimenten aan het team van Modem voor het organiseren van deze dag en nog van harte proficiat met jullie jubileum!

In deze online workshop leer je hoe de Communicatie Matrix ingevuld kan worden en hoe deze te interpreteren is. Aan de hand van casuïstiek gaan we praktisch aan de slag: met behulp van ingevulde matrixen selecteren we communicatiefuncties die geoefend kunnen worden.

Tijd: 19:00-21:00
Datum: 19 januari 2023
Kosten: 67,50 euro inclusief btw.

Inschrijven via: info@sandrakoster.nl of info@ocspecialisten.nl.

Midden in de zomer langsgaan in het kinderrevalidatiecentrum Umeed Gah in Multan is een uitdaging: 40° overdag en 33° ‘s nachts, niet bepaald koel dus.

Toch zaten de therapeuten klaar om weer meer nieuwe dingen te leren. Deze winter hadden we online al veel aspecten met elkaar uitgewisseld. We hadden gesproken over het ‘vanuit de beleving leren’ en wat ze goed onthouden hadden dat oefenen ‘vanuit de context’ erg belangrijk is.
Ook hadden we het over TAK-kaarten gehad. TAK = taal activiteiten kaarten en die zijn ze gaan maken, tekeningetje voor tekeningetje en gebruikten ze en dat ziet er dan zo uit:

Deze keer hebben we vooral gefocust op communicatieve functies: begroeten, elkaar iets vertellen, Ondersteunde Communicatie (OC) gaan gebruiken om een vraag te stellen. EN vooral ook dat het geen uitvraagspelletje moet worden maar een samenspel, communicatie tussen 2 personen. Ja en daar kwam ook het woord MODELEREN bij naar voren, overal in de klas, bij het buitenspel, in de kring en daarmee is communicatie meer dan speechtherapy (30 minuten per week….): Use it everywhere. 

Ze hebben nu ook toegang tot Www.widgitonline.com en kunnen daarmee zelf picto-kaarten gaan maken in URDU en dus van rechts naar links!

Www.widgitonline.com is voor iedereen toegankelijk en daarmee kan je zelf eenvoudig TAK-kaarten, VSD’s (Visual Scene Display) of picto’s voor een dagplanning gaan maken.
We lieten na twee dagen de logopedisten en de leerkrachten achter met veel nieuwe ideeën en twee Android tablets met een kant en klaar vocabulair (https://avazapp.com/products/avaz-aac-app/). Deze is in het URDU om te zetten maar moest nog wel opnieuw ingedeeld worden immers er wordt van rechts naar links gelezen!!!

Vorige week kregen we een filmpje zoals ze het nu in gebruik hebben. Nog niet helemaal als een OC hulpmiddel meer als een interactieve praatkaart over fruit, maar in het volgende filmpje gaat deze jongen vast en zeker vertellen dat hij een appel lekker vindt en mango juice wil drinken.

De twee Android Tablets zijn gesponsord door #StichtingMILO!
Ook hebben we spraakknoppen en oa. een Gotalk gesponsord gekregen: zo fijn dat ze nu brede mogelijkheden hebben om meer te gaan variëren en om per kind een eigen plan te maken.
We gaan door met online lestrajecten. Misschien de communicationmatrix.com om een goed beeld te krijgen welke communicatieve mogelijkheden een kind heeft en wat de verschillen zijn tussen de kinderen.

Dit keer mochten we helaas niet langer blijven in Multan, de immigratiedienst vond dat we met een toeristenvisum geen trainingsbezoeken mochten afleggen. 
Dan maar door naar Lahore 350 km verderop, naar The Rising Sun Education school, een prachtige school met veel kinderen, veel mogelijkheden, veel goede inzet van special Teachers en veel therapeuten maar helaas nog heel weinig OC. Hoe graag zou dit jongetje ook wat willen zeggen.
Dit keer hadden we een ander onderwerp wat we bespraken maar we komen terug voor verbetering van de hulpmiddelen en de zithouding maar zeker ook voor AAC/OC in Pakistan: mey kutch batana chaie: ik wil ook iets vertellen.

*) AAC = augmentive, alternative communication (OC = Ondersteunde communicatie)

In deze online workshop leer je hoe de Communicatie Matrix ingevuld kan worden en hoe deze te interpreteren is. Aan de hand van casuïstiek gaan we praktisch aan de slag: met behulp van ingevulde matrixen selecteren we communicatiefuncties die geoefend kunnen worden.

Tijd: 19:00-21:00
Kosten: 60 euro inclusief btw.

Inschrijven via: info@sandrakoster.nl of info@ocspecialisten.nl.

In deze online workshop leer je hoe de Communicatie Matrix ingevuld kan worden en hoe deze te interpreteren is. Aan de hand van een casus gaan we praktisch aan de slag: met behulp van een ingevulde matrix selecteren we communicatiefuncties die geoefend kunnen worden.

Tijd: 19:00-21:00
Kosten: 60 euro inclusief btw.

Wij hebben er zin in om je op deze nieuwe manier te mogen verwelkomen!

Inschrijven via: info@sandrakoster.nl of info@ocspecialisten.nl.

Herken je dat? Dat jonge kinderen, die eenmaal de frietjes geproefd hebben, vervolgens brabbelend wijzen naar die “gele M”. Omdat die M er was tijdens de friet ervaring. Na de ervaring blijft de grote letter M langs de snelweg als een constant iets aanwezig. Zogenaamde impliciete informatie. Doordat de letter aanwezig is, kunnen jonge kinderen initiatief nemen om het te aanwijzen. Het was geen plan van ons als ouders, deze koppeling met de gele letter M, maar wel van het restaurant dat daar goed over heeft nagedacht. Een symbool (een voorwerp of plaatje) roept bij het kind een herinnering op van een activiteit, het inzetten van deze plaatjes en voorwerpen ter ondersteuning van communicatie noemen we visualiseren.

Zo kun je je voorstellen dat je zelf een plaatje of foto kunt aanbieden tijdens de activiteit waar je van geniet, zoals samen zingen, puzzelen, bouwen, spelen met een bal, of je eigen stoei en verstop spel. Dit plaatje of pictogram krijgt dan de koppeling, de betekenis van deze activiteit. Alleen omdat dit pictogram bij de ervaring (net zoals bij de friet ervaring) impliciet aanwezig was, heeft het betekenis gekregen. Dat biedt kansen voor kinderen en jongeren die niet spreken en/of moeite met de taalontwikkeling hebben. Voor deze groep is visualisatie ontzettend belangrijk.

Puur door de aanwezigheid van de M  tijdens deze ervaring is er een koppeling ontstaan. Hetzelfde principe geldt eigenlijk voor alle verwijzende foto’s en pictogrammen. Maar hoe vaak hoor je niet: ‘ja maar ‘snel’ begrijpt hij/zij niet, dat pictogram laten we weg’. Verander dat alsjeblieft in; ‘dat begrijpt hij niet, dat gaan we eerst ervaren en laten zien en aanbieden‘. Soms duurt het een lange tijd voordat er initiatief door het kind of de jongere genomen wordt om te wijzen, maar doorgaans zie je dat na een tijd dit wijzen toch tot stand komt en nieuwe communicatie ontstaat.

Daar waar we het bij baby’s of jonge kinderen gewoon vinden om te kletsen, moeten we hieraan wennen bij visuele taal en visualisatie. Denk terug aan je geklets bij een wiegje. We kletsen maanden tegen een baby alvorens er een verstaanbare respons komt. Het wordt in aanvang ook nog niet eens begrepen door de baby en toch spreek je samen. Onbewust biedt je geluiden en woorden aan die de aandacht vangen van een baby. Helaas is onze gesproken taal ook vluchtig. De kracht van visualisatie, van zoals voorwerpen en pictogrammen is dat ze statisch is. Het blijft aanwezig, je raakt het aan en beweegt erbij. Gebruik visualisatie dagelijks en spreek er bij. Leg nadruk op woorden en grappige geluiden. Verwacht in aanvang nog niks en geef geen opdrachten om te wijzen.

Het maakt niet uit met welke vorm van visualisatie of welke situatie je begint. Volg je gevoel en overleg met elkaar, kijk wat er gebeurt, als je maar wel begint en wijst en visualiseert. Bespreek met elkaar waar foto’s, losse voorwerpen, concrete pictogrammen of abstracte pictogrammen of combinaties worden gebruikt om jullie gesproken taal te ondersteunen. Uit het voorbeeld van een meisje herinner ik me dat zij met opa ging wandelen in haar rolstoel, ze wandelde links naar de tunnel of rechtsom naar de eendjes, met de fysio oefende zij staan of grijpkracht, met papa wilde ze graag stoeien op de deken bij de bank, met mama samen eten en naar de markt. In eerst instantie werden foto’s gekoppeld aan de activiteiten en werd daar niets bij verwacht, iedereen had een eigen setje foto’s. Enkele weken verder werden de foto’s door haar herkent en aangewezen. Ze maakt keuzes uit deze foto’s. De foto’s hadden betekenis gekregen. Zo ging het gebruik van foto’s van bewust en impliciet naar bewust en expliciet, steeds een stap verder.

Begin daar waar je voelt en denkt dat het haalbaar is visualisatie in te zetten. Start met zowel expliciete visualisatie als ook impliciete visualisatie M en laat het groeien als een taal. Wacht daar niet mee! Zit je hierin vast, begin dan met één dagelijks terugkerende activiteit op één locatie. Zo ontstaat er meer toegang en gelegenheid voor communicatie.

“Slaapt deze meneer?” “Hoort deze meneer me wel?“
“En eten dan?”, “Mama, kan die meneer wel eten?”

Allemaal vragen waar een kind haar moeder mee bestookte toen ze in een kledingwinkel een meneer tegenkwam die helemaal stil in zijn rolstoel zat. 
Jakko was met zijn vrouw aan het winkelen, kleding kopen. Wil je deze rode sweater?
Er wordt even gewacht: ‘Ah, de ogen gaan haar boven en dat betekent: JA’.

Of                       

Jakko heeft een ernstige hersenbeschadiging opgelopen na verkeerde ingrepen bij een ernstig hartinfarct. Hij is nog veel in slaap/vermoeid, soms schermt hij zich af van de buitenwereld door de ogen te sluiten of hij is wakker en helder kijkend.

Ik kwam er op verzoek van een leverancier van communicatiehulpmiddelen omdat zijn vrouw had gevraagd om een oogbestuurd communicatiehulpmiddel. Samen met zijn broer en zijn vrouw hebben we bekeken welke momenten van de dag Jakko helder is, wat onderwerpen zijn waar hij over wil en kan praten, wat zijn interesses zijn. Waar komt de vermoeidheid vandaan, gaat het in bed beter dan in de rolstoel, zit de hoofdsteun goed, is er veel geluid wat afleidend kan zijn? Uiteindelijk bleek Jakko continue urineweginfecties te hebben, waardoor hij steeds heel slap was en geen energie en zelfs pijn had. Nu is hij steeds helderder en zijn we de communicatie met de ogen weer gaan oppakken. Zijn vrouw had al geleerd gesloten vragen stellen en dan te vragen: ‘ja of nee?’, ze gebruikt daar groene en rode kaartjes bij:

Om nu met de ogen ook een oogbestuurd communicatiehulpmiddel te gaan leren gebruiken en daarmee veel meer communicatiemogelijkheden te gaan verkrijgen, is actief en intensief gebruik van de ogen nodig. Op mijn advies start meneer om een doorkijkraam te gaan gebruiken en op die manier zijn ogen te stimuleren naar verschillende kanten en hoeken te leren kijken. Hij praat op die manier met zijn broer over de voetbalwedstrijd van het Nederlands elftal.

Waarom een doorkijkraam? Wat is een doorkijkraam? Hoe werkt een doorkijkraam?

Een doorkijkraam geeft je de mogelijkheid goed naar de ogen van de ander te kijken, waar wordt naar gekeken? Op de foto zie je dat er picto’s van leuk en niet leuk zijn opgehangen: vind je het leuk dan kijk je linksboven. Dat kijken moet je dan wel leren, zo lang kijken dat de ander het ook kan zien. Maar ook is focussen en langer en gericht kijken nodig om met een oogbestuurd communicatiehulpmiddel te gaan werken. De eye tracker moet je ogen zien kijken naar het plaatje of het woord wat je aanwijst met je ogen. De eye tracker is eigenlijk een filmcamera die je oogbal/iris volgt.

In dit geval vond Jakko verschillende soorten bier wel lekker! Hoe roder, hoe langer gekeken en lekkerder.

Bij mensen met het locked-in syndroom is er dus geen controle heeft over de ledematen (quadriplegie). Ook heeft men vaak geen goede controle meer over de gezichtsspieren: de faciale mimiek. Hierdoor vermindert of verdwijnt de gezichtsmimiek en is praten en slikken vaak niet mogelijk. De ogen kunnen vaak niet meer goed worden bewogen. Een specifiek kenmerk is dat de laterale (horizontale) beweging is verstoord: de ogen kunnen vooral verticaal worden bewogen (van boven naar beneden en terug).

Omdat de bewegingen van naar boven en beneden dus gemakkelijker gaan is daar mee begonnen, langzamerhand kwamen er steeds meer plaatjes op het doorkijkraam en is het nu zover dat de zorgverzekering een oogbestuurd communicatiehulpmiddel uit het depot voor een jaar beschikbaar heeft gesteld. Deze is te plaatsen op een verrijdbaar statief wanneer Jakko in bed ligt en kan worden gemonteerd op de rolstoel.

De volgende keer dat er gewinkeld wordt, zal het kleine meisje dus niet meer naar de ogen van Jakko hoeven te kijken, maar gaat de computer omhoog en zal er een stem uit de computer zeggen “de rode trui is leuk”.
https://fb.watch/aKMTdOIggx/

https://fb.watch/aKMTdOIggx/

Het ABA Center International te Amsterdam bestaat nog maar kort en is opgericht door Jennifer Niemeijer en Lilyan Campbell. Ze zijn begonnen in een klein lokaal in een school voor speciaal onderwijs; “De Hasselbraam” met één cliënt. Toevallig was ik toen ook al betrokken bij deze cliënt; Sven, een jongen van destijds 7 jaar met autisme. Hij is niet sprekend en was toen net begonnen met het communicatieprogramma Proloquo2Go. Ik kwam al snel in contact met Jennifer en zij was meteen heel enthousiast over mijn betrokkenheid en implementatie OC bij ABA.  De Behavorial Technicians (BT’s) hadden nog niet zoveel ervaring met OC maar waren vanaf het begin reuze geïnteresseerd. Ze zijn begonnen met het modelleren; het intoetsen van de begrippen terwijl ze met Sven spraken en terwijl ze hem opdrachtjes gaven. Eerst één woord en daarna, toen ze het programma wat beter kenden, twee en meer woorden. Na verloop van tijd kwamen er meer kinderen en het lokaaltje werd al snel te klein waardoor ze zijn verhuisd naar de grotere gymzaal. Inmiddels komen er ongeveer 12 kinderen naar de locatie Hasselbraam en werken ze met evenveel cliënten op ambulante basis die zowel op school als thuis zorg ontvangen. 

Lees meer “OC en ABA” →